Özgürlüğün Vertigosu, Rollo May

Kişisel özgürlük, daha önce hiç yürümediğimiz yollarda tehlikeye atılmak olduğundan, bu tehlikenin ileride neye benzeyeceğini asla bilemeyiz.
Geleceğe sıçrıyoruz. Nereye düşeceğiz?

Özgürlükle kişi, bir baş dönmesi, bir sersemlik duygusu, bir vertigo ve korku duygusu yaşar. Baş dönmesi kişinin yalnız zihnini değil bütün vücudunu kapsar, kişi bunu midesi, kolları ve bacaklarında da hissedebilir. 

Bütün bu duygular, baş dönmesi, vertigo, sersemlik, korku, özgürlüğe gölgesi gibi refakat eden anksiyetenin dışa vurumudur.

Konformizme ("uyumculuk") doğru bir baskı her topluma girmiştir. Herhangi bir grubun ya da sosyal sistemin bir işlevi, Hannah Arendt'in işaret ettiği gibi, homeostaz'ı (iç denge) korumak, insanları her zamanki yerlerinde tutmaktır.
Grup için özgürlüğün tehlikesi tam da bu noktadadır: Çünkü konformist olmayan, homeostazı altüst edecek, özgürlüğünü denenmiş ve doğru yolları bozmak için kullanacaktır.

Sokrates, Atina'nın iyi vatandaşlarının inancına göre, Atina'nın gençlerine yanlış "daimon"var (kavramlar) aktardığı için baldıran içmeye mahkûm edilmişti. İsa, gününün kabul edilmiş inancını bozduğu için çarmıha gerildi. Jeanne d'Arc sesler işitti ve kazıkta yakıldı. 

Bu aşırı örnekler, fikirleri sonradan uygarlığımızın köşe taşları olan kimselerdir. Ama bu gerçek, benim bulunduğum noktayı doğruluyor, içgörüleri çok rahatsız edici olan, özgürlüğe refakat eden anksiyeteyi çok fazla davet eden kimseler, yeni fikirlerin yapacağı depremin yaptığı korkudan yakınan kendi kuşakları tarafınan ölüme mahkûm edilmişlerdir. Ama onlara, fikirleri yeni çağın dogması halinde kristalize olduktan ve ölü figürler sakin mezarlarından doğrulup sükuneti yeniden bozamayacak hale geldikten sonra, ileriki kuşaklarca tapılmıştır.